آشنایی با پدافند غیرعامل

آنگاه که در میدان جنگ رویاروی دشمن قرار گرفتید ، می بایست قرارگاه شما در دامنه کوهها و تپه ها و یا در کنار نهرها باشد تا پوشش و حفاظ شما گردد و شما را از دشمن نگاهبانی کند و می بایست جنگ را از یک سو و یا حداکثر از دو سو با دشمن داشته باشید و قسمت های دیگر تکیه بر موانع طبیعی داشته تا دشمن قدرت نفوذ نداشته باشد .   

                                                              « حضرت علی ( ع ) نهج البلاغه – نامه 12 »

جنگ ها چه به صورت خواسته و یا ناخواسته و تحمیلی با زندگی حیات جامعه بشری آمیخته شده است و در بسیاری از موارد به نظر می رسد که هیچ راه گریزی از آن وجود ندارد .

بشریت در طول تاریخ 5000 ساله تمدن بشری در روی کره ی زمین حدود 14000 جنگ را شاهد بوده و درطی این جنگها بیش از4 میلیارد انسان جان باخته اند.

در طول تاریخ چند هزار ساله بشری صرفاً 268 سال بدون جنگ و مناقشه بوده است و تنها در طی 45 سال یعنی طی سال های 1990 – 1945 در روی کره ی زمین فقط 3 هفته بدون جنگ بوده و جالب اینکه اکثر جنگ ها در کشورهای جهان سوم به وقوع پیوسته است .

دفاع :

دفاع در حقیقت به مجموعه اقداماتی اطلاق می گردد که با اجرای آن می توان از وارد شدن

خسارت به تجهیزات و تأسیسات حیاتی ، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و موجبات استمرار فعالیت های زیربنایی ، تأمین نیازهای حیاتی ، تداوم خدمات رسانی عمومی و تسهیل اداره  کشور در شرایط بحرانی و تجاوز خارجی را فراهم نمود .

دفاع یک مفهوم یک پارچه است که شامل دوبخش عمده « دفاع عامل » و « دفاع غیرعامل » می باشد .

پدافند عامل :

عبارت است از به کارگیری مستقیم جنگ افزار به منظور خنثی نمودن و یا کاهش اثرات عملیات خصمانه هوایی ، زمینی ، دریایی ، نفوذی و خرابکارانه بر روی اهداف مورد نظر . ( دفاع مسلحانه )

پدافند غیرعامل :

پدافند غیرعامل به مجموعه اقداماتی اطلاق می گردد که مستلزم به کارگیری جنگ افزار نبوده و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد . ( دفاع غیر مسلحانه )

اصول بنیادی دفاع غیرعامل :

الف ) مکان یابی

یکی از اقدامات اساسی و عمده پدافند غیرعامل انتخاب محل مناسب می باشد و تا آنجا که ممکن است باید از ایجاد تأسیسات حیاتی و حساس در دشت های مسطح یا نسبتاً هموار اجتناب کرد . زیرا تأسیسات احداث شده در چنین محل هایی را نمی توان از دید دشمن مخفی نگاهداشت و آسیب پذیری آن را در برابر تهدیدات افزایش می دهد . ایجاد تأسیسات حیاتی و حساس در کنار بزرگراهها ، جاده های اصلی ، کنار سواحل دریا ، رودخانه ها و نزدیکی مرزها موجب سهولت شناسایی و هدفیابی آسان آنها توسط دشمن می گردد .

ب) انضباط استار

مفهوم کلی استتار ، همرنگ و همشکل کردن تأسیسات ، تجهیزات و نیروها با محیط اطراف می باشد .

انضباط استتار اجتناب از کارهایی است که ظاهر طبیعی یک منطقه را تغییر داده یا موقعیت عده ها و تجهیزات را بدون این که حتی دیده شوند برای دشمن آشکار می سازد .

ج) احداث و ایجاد استتار

ایجاد استتار در صورتی است که امکان به کارگیری علفها و بوته هی طبیعی به علت وضعیت خاص محیطی امکان پذیر نباشد . در این شرایط باید با استفاده از وسایل مصنوعی ، استتار لازم را ایجاد کرد .

اصول پدافند غیرعامل :

مجموعه اقدامات بنیادی و زیربنایی است که در صورت به کارگیری می توان به اهداف پدافند غیرعامل از قبیل تقلیل خسارات و صدمات ، کاهش قابلیت و توانایی سامانه شناسایی ، هدف یابی و دقت هدف گیری تسلیحات آفندی دشمن و تحمیل هزینه بیشتر به وی نائل گردید .

پدافند غیرعامل شامل موارد زیر می باشد :

1.       استتار

2.       اختفاء

3.       پوشش

4.       فریب

5.       تفرقه و پراکندگی

6.       مقاوم سازی و استحکامات

7.       اعلام خبر

استتار و اختفاء :

فن و هنری است که با استفاده از وسایل طبیعی یا مصنوعی امکان کشف و شناسایی نیروها ، تجهیزات و تأسیسات را از دیده بانی ، تجسس و عکسبرداری دشمن تقلیل داده و یا مخفی داشته و حفاظت نماید .

اختفا، حفاظت در برابر دید دشمن را تأمین می نماید و استتار امکان کشف یا شناسایی نیروها ، تجهیزات و تأسیسات و فعالیتها را تقلیل می دهد .

استفاده و بهره برداری از اقلام ، تجهیزات و روشنایی برای پنهان نمودن ، همگون سازی ، تغییر شکل ، شبیه سازی ، ایجاد طعمه فریبنده و حذف منظم هندسی اهداف در جهت ممانعت از کشف و شناسایی نیروها ، تجهیزات ، تأسیسات و فعالیت های خودی توسط سامانه های آشکارساز و حساسه دشمن .

پوشش :

پوشش پنهان سازی و حفاظت تأسیسات ، تجهیزات ، تسلیحات ، و نیروی انسانی در برابر دید و تیر دشمن می باشد .

فریب :

کلیه اقدامات طراحی شده حیله گرانه ای است که موجب گمراهی و غفلت دشمن در نیل به اطلاعات و محاسبه و برآورد صحیح از توان کمی و کیفی طرف مقابل گردیده و اورا در تشخیص هدف و هدفگیری با شک و تردید مواجه نماید.

فریب انحراف ذهن دشمن از اهداف حقیقی و مهم به سمت اهداف کاذب و کم اهمیت می باشد .

پراکندگی :

گسترش ، باز و پخش نمودن و تمرکز زدایی نیروها ، تجهیزات ، تأسیسات یا فعالیت های خودی به منظور جلوگیری از آسیب پذیری آنها در مقابل عملیات دشمن به طوری که مجموعه ای از آنها هدف واحدی را تشکیل ندهند .

تفرقه و جابجایی :

جداسازی ، گسترش افراد ، تجهیزات و فعالیت های خودی از محل استقرار اصلی به محلی دیگر به منظور تقلیل آسیب پذیری ، کاهش خسارات و تلفات می باشد ، مانند : انتقال هواپیمای مسافربری به فرودگاه های دورتر از برد سلاح های دشمن و یا انتقال تجهیزات حساس قابل حمل از محل اصلی به محل موقت که به علت عدم شناسایی و حساسیت مکانی دارای امنیت و حفاظت بیشتری می باشد .

مقاوم سازی و استحکامات :

ایجاد هرگونه حفاظی که در مقابل اصابت مستقیم بمب ، راکت ، موشک ، گلوله ، توپخانه ، خمپاره و یا ترکش آنها مقاومت نموده و مانع صدمه رسیدن به نفرات ، تجهیزات یا تأسیسات گردیده و اثرات ترکش و موج انفجار را بطور نسبی خنثی نماید .

اعلام خبر :

آگاهی و هشدار به نیروهای خودی مبنی براینکه عملیات تعرضی قریب الوقوع دشمن نزدیک می باشد ، این هشدار که برای آماده شدن است چند دقیقه ، چند ساعت ، چند روز و یا زمان طولانی تر از آغاز مخاصمات اعلام می گردد .

دستگاهها و وسایل اعلام خبر شامل رادار ، دیده بانی بصری ، آژیر ، بلندگو ، پیامها و آگهی های هشدار دهنده می باشد .

اهداف پدافند غیرعامل :

1.       کاهش قابلیت و توانایی سامانه های شناسایی ، هدف یابی و دقت هدف گیری تسلیحات آفندی دشمن .

2.    بالا بردن قابلیت بقا ، استمرار عملیات و فعالیت های حیاتی و خدمات رسانی مراکز حیاتی ، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی کشور در شرای وقوع تهدید ، بحران و جنگ .

3.    تقلیل آسیب پذیری و کاهش خسارت و صدمات به تأسیسات ، تجهیزات و نیروی انسانی مراکز حیاتی ، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی کشور در برابر تهدیدات و حملات دشمن.

4.       سلب آزادی و ابتکار عمل از دشمن و ایجاد شرایط سخت و دشوار برای وی در عملیات .

5.       صرفه جویی در هزینه های تسلیحاتی و نیروی انسانی .

6.       افزایش آستانه مقاومت مردمی و نیروهای خودی در برابر تهاجمات دشمن

7.    فریب و تحمیل هزینه بیشتر به دشمن از طریق وادار نمودن وی به تلف نمودن منابع محدود خود بر روی اهداف کاذب و فریبنده و سلب صرفه جویی قوا از وی ..

8.       حفظ روحیه و انسجام وحدت ملی و حفظ سرمایه های ملی کشور .

9.       حفظ تمامیت ارضی ، امنیت ملی و استقلال کشور .

10.   حفظ سرمایه های کلان ملی کشور .

11.   حفظ توان خودی جهت ادامه فعالیت ها و تداوم عملیات تولید و خدمات رسانی .

12.   بالا بردن توان دفاعی کشور .

13.   ایجاد آمادگی های لازم جهت مقابله با دشمن در شرایط تهدیدات نامتقارن .

اهمیت پدافند غیرعامل :

1.    به کار گیری پدافند غیرعامل موجب زنده ماندن و ادامه ی حیات و بقای نیروی انسانی می گردد که با ارزش ترین سرمایه یک سازمان و قدرت ملی کشور می باشد .

2.    دفاع غیر عامل موجب صرفه جویی کلان اقتصادی و ارزی در حفظ تجهیزات و تسلیحات بسیار گرانقیمت نظامی نظیر ( هواپیماهای شکاری و ترابری ، سامانه موشکی و پدافند هوایی و زمین به زمین ، رادارها ، شناورها ، توپخانه صحرای ، تانکها و نفربرها و ... می گردد.

3.    دفاع غیرعامل مراکز حیاتی و حساس ( اقتصادی ، سیاسی ، نظامی ، ارتباطی ، مواصلاتی ، پالایشگاهها ، نیروگاهها ، مجتمع های صنعتی و ... ) را در برابر حملات و بمباران های هوایی و حملات زمینی دشمن حفظ نموده ، خسارات و صدمات را تقلیل و ادامه فعالیت و مقاومت در شرایط بحران و جنگ را ممکن می سازد .

4.       اقدامات دفاع غیرعامل موجب تحمیل هزینه بیشتر به دشمن می گردد .

5.    دفاع غیرعامل موجب حفظ نیروها برای ضربه زدن در زمان و مکان مناسب به دشمن و سلب آزادی و ابتکار عمل از دشمن و نیروی مهاجم می شود .

6.       فریب یکی از اصول دفاع غیرعامل است . تهیه و ساخت ماکت های فریبنده و کاذب ، یکی از اقدامات مؤثر دفاع غیرعامل است .

7.       اجتناب ناپذیر بودن بروز جنگ های آینده و لزوم آمادگی دفاعی .

8.    در مقام مقایسه 3 عنصر ( تهاجم ، دفاع عامل و دفاع غیرعامل ) عنصر دفاع غیرعامل مخارج و هزینه های کمتری دارد و از نظر اخلاقی و بشردوستانه و سیاسی ، مفهومی صلح دوستانه تر دارد . همچنین نیل به « دفاع غیرعامل » در مقایسه با « دفاع عامل » ساده تر و سهل الوصول تر و با سیاست خودکفایی و عدم وابستگی و استقلال کشورها موافق تر است .

9.       پیشگیری بهتر از درمان و تصفیه آب در سرچشمه آسان تر از تصفیه در دریاست .

10.   انجام اقدامات دفاع غیرعامل در مراکز حیاتی و حساس کشور موضوعی اجتناب ناپذیر است .

11.   نظریه های راهبردی و دکترین های دفاعی دال بر اهمیت و لزوم توجه به دفاع غیرعامل می باشد .

12.  طبیعت مدرسه علم است . مطالعه طبیعت که براساس نظام احسن خداوند حکیم می باشد ، پیام های مفید ، روشن و حکیمانه ای برای الگوبرداری در جهت حفظ حیات و ادامه بقاء انسانهاست .

 دفاع غیرعامل در جانوران :

 از 6 سامانه دفاعی جانوران 5 سامانه آن سامانه های دفاع غیرعامل می باشند .

1.       استتار و پنهان سازی : ( پلنگ ، زرافه ، آفتاب پرست ، خرس قطبی ، سوسمار ، ماهی مرکب ، ماهی مسطح )

2.       حیله و فریب : ( گونه هایی از پروانه ها که طعمی خوش مزه دارند برای فریب دشمنان خود را به رنگ پروانه های بدمزه درمی آورند . چشم های کاذب و ترسناک بر روی گونه هایی از پروانه ها ، خود را مرده جلوه دادن حیوان مادر برای فریب دشمن از شکار بچه های خود و ... )

3.       مقاوم سازی : ( پوشش حفاظی لاک پشت ، صدف ، حلزون و ... )

4.       درست کردن آشیانه در وسط شیارها ، مرتفع ترین نقطه درختان و زیر زمین )

5.       حرکت و جابجایی : ( حرکت و جابجا نمودن دائمی نوزاد توسط گربه سانان و گونه های دیگر به محض احساس تهدید و خطر )

6.       جنگ و مبارزه : ( نبرد تن به تن با وسایل دفاعی نظیر چنگ و دندان و نیش ) ( دفاع عامل )